İçindekiler
1. Thrust Reverser Nedir?
Thrust reverser (itki ters çevirici), uçak motorlarının ürettiği itkiyi öne doğru yönlendirerek iniş sırasında yavaşlamayı sağlayan bir sistemdir. Bu sistem, iniş mesafesini kısaltarak pilotun uçağı daha kontrollü bir şekilde durdurmasına yardımcı olur. Motorun egzoz akışını yönlendirerek geri itki oluşturan thrust reverser, özellikle ağır uçaklar ve kısa mesafeli pistlerde kritik bir rol oynar. Çeşitli mekanik sistemlerle çalışabilen bu sistem, modern havacılıkta güvenlik ve operasyonel verimlilik açısından vazgeçilmez bir unsurdur.
2. Neden Kullanılır?
Bir uçağın iniş sonrası hızını kontrol etmek için kullanılan üç temel yöntem vardır:
- Frenleme sistemleri (disk frenler ve karbon frenler)
- Aerodinamik frenleme (spoiler ve kanat sistemleri)
- Thrust reverser (motor gücünü tersine çevirme)
Thrust reverser, özellikle ıslak veya kısa pistlerde güvenli inişi sağlamak için büyük önem taşır. Pist uzunluğunu efektif kullanmayı sağlar ve fren sistemine binen yükü azaltarak bakım maliyetlerini düşürür.
3.Çalışma Prensibi
Thrust reverser, genellikle iniş sırasında motorların “idle reverse” veya “full reverse” moduna alınmasıyla devreye girer. Çalışma prensibi üç temel sistem üzerinden incelenebilir:
3.1. Mekanik Bariyer (Clamshell Door) Sistemi
Bu sistem, genellikle turbojet motorlarında kullanılır. Motordan çıkan hava akışını yönlendiren hareketli paneller bulunur. İniş sırasında paneller kapanarak havayı öne doğru yönlendirir ve uçak yavaşlar.
3.2. Kapaklı (Bucket Target) Sistemi
Turbo fan motorlarında yaygın olarak kullanılan bu sistem, egzoz çıkışındaki kapakların kapanarak hava akışını öne yönlendirmesiyle çalışır. Boeing 737 gibi ticari uçaklarda sıklıkla görülür.
3.3. Baypas Akış Yönlendirme (Cascade) Sistemi
Modern turbofan motorlarında tercih edilen bu sistem, motorun bypass havasını ön yönlendiren kanatçıklar kullanır. Airbus A320 ve Boeing 777 gibi uçaklarda yaygın olarak kullanılır.
4. Thrust Reverser Kullanım Aşamaları
Thrust reverser sisteminin aktif hale gelmesi için belirli prosedürler izlenir:
- İniş sırasında tekerleklerin piste teması sağlanır.
- Pilot, thrust reverser kolunu çekerek sistemi aktif hale getirir.
- Motor gücü artırılarak itki ters yönde uygulanır.
- Uçak belirli bir hıza düştüğünde, reverser devreden çıkarılır.
- Normal frenleme sistemiyle uçak tamamen durdurulur.
5. Thrust Reverser’in Avantajları
- Daha Kısa İniş Mesafesi: Uçağın daha kısa sürede durmasını sağlar.
- Fren Aşınmasını Azaltır: Fren disklerine binen yükü hafifletir, bakım maliyetlerini düşürür.
- Daha Güvenli İniş: Islak, buzlu veya kısa pistlerde güvenliği artırır.
- Yakıt Verimliliği Sağlar: Daha az frenleme gerektirdiğinden dolaylı olarak yakıt tasarrufu sağlar.
6. Thrust Reverser Kullanımında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Thrust reverser sisteminin kullanımı sırasında belirli riskler de bulunmaktadır:
- Düşük hızlarda kullanımı sakıncalıdır. Çünkü motorun içine yabancı cisim kaçma riski artar.
- Sadece belirli hız aralıklarında çalıştırılmalıdır. Aksi halde motor ve sistem zarar görebilir.
- Bakım ve kontrolleri düzenli yapılmalıdır. Aksi halde, kilitlenme ve arıza riski doğar.
7. Sonuç
Thrust reverser, modern uçakların güvenli bir şekilde iniş yapmasını sağlayan kritik bir sistemdir. Fren sistemlerine destek olarak iniş mesafesini kısaltır ve uçakların daha güvenli şekilde durmasını sağlar. Günümüz ticari ve askeri havacılığında yaygın olarak kullanılan bu sistem, havacılık mühendisliğinin en önemli bileşenlerinden biri olmaya devam etmektedir.
Uçak motorlarına ilginiz varsa bu yazıyı da okuyabilirsiniz -> Turbofan Motorlarda Verim Hesabı
